Τζαγκαρόλας

Επώνυμο ενετικής οικογένειας της Κρήτης, μέλη της οποίας εξελληνίστηκαν με την επωνυμία Ζαγκαρόλας, Τσαγκαρόλας ή Τ. Μετά την οριστική κατάκτηση της Κρήτης από τους Τούρκους, ο Φραγκίσκος Τ. εγκαταστάθηκε στην Κεφαλονιά το 1669 και γράφτηκε στη Χρυσή Βίβλο του νησιού. Ο Φραγκίσκος καταγόταν από τον Κωνσταντίνο T., που γεννήθηκε το 1580 ή 1590 και είχε τρεις γιους, τον Ανδρέα, τον Θεόδωρο και τον Αθανάσιο. Ο Θεόδωρος γεννήθηκε το 1612 και διακρίθηκε στον πόλεμο της Κρήτης ως στρατιωτικός διοικητής στα Χανιά (1640-45). Ο γιος του Γεώργιος γεννήθηκε το 1640 και πήρε τον τίτλο του κόμη το 1704 για τις υπηρεσίες του στον πόλεμο της Κρήτης. Το 1722 ήταν διοικητής των ενετικών στρατευμάτων στο Αργοστόλι. Ο άλλος γιος του, ο Φραγκίσκος, είναι αυτός που εγκαταστάθηκε στην Κεφαλονιά το 1669. Άλλα μέλη της οικογένειας εγκαταστάθηκαν στην Πελοπόννησο και στην Κέρκυρα. Από τον κερκυραϊκό κλάδο αναφέρεται ο Κάρολος, ο οποίος μετέφρασε το περί ψαριών σύγγραμμα του ζόβιου. Αναφέρεται επίσης και ο Νικόλαος, ιππότης του πάπα Παύλου Γ’ και καθηγητής στη Ρώμη. Σώζονται επιγράμματά του στα λατινικά, μελέτη για τον λαβύρινθο της Κρήτης και το σύγγραμμα Αρχαιολογήματα. Ο σπουδαιότερος Τ. είναι ασφαλώς ο Στέφανος, ζωγράφος φορητών εικόνων της τελευταίας φάσης της Κρητικής σχολής (τέλη 17ου-αρχές 18ου αι.). Για τη ζωή του ελάχιστες πληροφορίες είναι γνωστές. Όπως βγαίνει από την υπογραφή έργων του: «του εν ιεροδιακόνοις ελαχίστου Στεφάνου Τζανκαρόλου Κρητός κόπος», καταγόταν από την Κρήτη. Πιθανότατα γεννήθηκε στην Κέρκυρα, όπου υπήρχε οικογενειακή εκκλησία των Τζανκαρόλων, από την οποία σώζεται η θύρα της πρόθεσης (σήμερα στο Μουσείο Μπενάκη), που την ζωγράφισε ο ίδιος. Λίγα στοιχεία για τη ζωή του μπορούν να συγκεντρωθούν από υπογραφές έργων του: έγινε μοναχός, διάκος και, ίσως γύρω στο 1700, ιερέας. Τα τελευταία χρονολογημένα έργα του φτάνουν έως το 1710. Έργα του σώζονται στην Αθήνα (Μουσείο Μπενάκη, Εθνική Πινακοθήκη, Συλλογή Λοβέρδου κ.α.), στην Κεφαλονιά, στην Κέρκυρα κ.α. Η καλλιτεχνική πορεία του Τ. είναι παράλληλη με των άλλων ζωγράφων της εποχής του: αρχίζει από μια θέση συνδεδεμένη με την παράδοση (Αρχάγγελος Μιχαήλ του Μουσείου Μπενάκη) και σιγά σιγά δέχεται τα μηνύματα της δυτικής τέχνης. Στη θύρα με τον άγιο Ιάκωβο τον Αδελφόθεο (Μουσείο Μπενάκη) η πτυχολογία είναι ρεαλιστική, η στάση κάπως θεατρική. Αργότερα, στην εικόνα της Γέννησης (Εθνική Πινακοθήκη) στρέφεται εντελώς προς τα δυτικά πρότυπα, εικονογραφικά και τεχνοτροπικά, διατηρώντας από την παλαιά Κρητική σχολή μόνο την τεχνική του αβγού. Η εικόνα αυτή είναι από τα σημαντικότερα έργα του Στέφανου Τζαγκαρόλα (ως τους σεισμούς του 1953 βρισκόταν στο τέμπλο της Μονής Σισίων, στην Κεφαλλονιά· τώρα βρίσκεται στη μητρόπολη του νησιού). Στο κέντρο εικονίζεται η Παναγία και γύρω σκηνές από τους 24 οίκους του Ακάθιστου Ύμνου. Στις δύο λεπτομέρειες της εικόνας εικονίζονται οι σκηνές από τους οίκους Η («Ήκουσαν οι ποιμένες... και δραμόντες ως προς ποιμένα, θεωρούσι τούτον ως αμνόν άμωμον, εν τη γαστρί Μαρίας βοσκηθέντα») και Θ («θεοδρόμον αστέρα, θεωρήσαντες μάγοι, τη τούτου ηκολούθησαν αίγλη»). Η σωστή ανατομία, η μαθηματική σχεδόν προοπτική, το αρχιτεκτονικό τοπίο και η χρήση του χρώματος φέρνουν το έργο πιο κοντά στην ιταλική Αναγέννηση· μόνος, αλλά αρκετά ισχυρός, δεσμός με την παράδοση παραμένει πάντοτε η τεχνική της ωογραφίας, στην οποία πολλοί ζωγράφοι διαπρέψανε.